Dünya genelinde hava kirliliği, insan sağlığı üzerindeki etkileriyle giderek daha fazla endişe kaynağı oluyor. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), Birleşmiş Milletler Çevre Örgütü (UNEP), Dünya Bankası ve Chicago Üniversitesi Enerji Politikası Enstitüsü’nün verilerine göre, hava kirliliği bağlantılı hastalıklar, insan ömrünü ortalama 2,3 yıl kısaltıyor. Bu durum, 2019 yılında dünya ekonomisine 8,1 trilyon dolarlık bir yük getirdi.
Neredeyse dünya nüfusunun yüzde 99’u, DSÖ’nün belirlediği kılavuz değerlerin üzerinde kirleticilere maruz kalıyor. Bu durum, özellikle düşük ve orta gelirli ülkelerde yaşayan insanları etkiliyor. Kentsel ve kırsal alanlarda maruz kalınan dış mekan hava kirliliği, felç, kalp hastalıkları, akciğer kanseri gibi ciddi sağlık sorunlarının yanı sıra akut ve kronik solunum yolu hastalıklarına da yol açıyor. İç mekan hava kirliliği ise, dış mekan kadar tehlikeli olabiliyor.
Ekonomik Yük ve Erken Ölümler
DSÖ’nün 15 Aralık 2023’te yayımladığı rapora göre, dünya genelinde yaklaşık 2,3 milyar kişi, gaz yağı, biyokütle enerjisi ve fosil yakıtlar kullanılan ocaklarda veya fırınlarda yemek pişirme işlemi nedeniyle zararlı ev içi hava kirliliğine maruz kalıyor. Bu durum, 237 bini 5 yaş altı çocuk olmak üzere 3,2 milyon kişinin ölümüne sebep oluyor. Her yıl iç ve dış mekan hava kirliliği, ortalama 7 milyon erken ölümün ana nedeni olarak gösteriliyor.
2019 yılında ince partikül maddeye maruz kalmanın etkisiyle 4 milyon kişi hayatını kaybetti. Bu ölümlerin en yüksek sayısı 1 milyon 423 bin ile Çin’de gerçekleşti. Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH) vakalarının yüzde 21’i, felç vakalarının yüzde 17’si, trakeal, bronş ve akciğer kanserlerinin yüzde 15’i, iskemik kalp hastalığı vakalarının yüzde 15’i, tip 2 diyabet vakalarının yüzde 13’ü, alt solunum yolu enfeksiyonlarının yüzde 13’ü ve yeni doğan bozukluklarının yüzde 7’si dış mekan hava kirliliği ve ince partikül maddeye maruz kalmakla ilişkilendiriliyor.
Hava kirliliği, Asya’da insan ömrünü ortalama 3,3 yıl, Afrika’da 1,3 yıl, Latin Amerika’da 0,9 yıl ve Avrupa, ABD ve Kanada’da 0,6 yıl kısaltıyor. Ülke bazında bakıldığında, Bangladeş 6,8 yıl ile en fazla etkilenen ülke olurken, Hindistan 5,3 yıl ve Nepal 4,6 yıl ile takip ediyor.
Dünya Bankası’nın 2022 raporuna göre, hava kirliliğine bağlı ölüm ve hastalıkların küresel maliyeti 8,1 trilyon dolar olarak hesaplandı. Bu rakam, küresel gayri safi yurt içi hasılanın (GSYİH) ortalama yüzde 6,1’ine denk geliyor. Bölgesel olarak, Kuzey Amerika’da GSYİH’nin yüzde 1,7’sine, Doğu Asya ve Pasifik’te yüzde 9,3’üne ve Güney Asya’da yüzde 10,3’üne eşit bir ekonomik yük oluşturuyor. Hava kirliliği, sadece sağlığımızı değil, ekonomimizi de tehdit eden bir faktör olarak karşımıza çıkıyor.
