Deniz suyu sıcaklıklarının yükselmesi, deniz ekosistemlerinin temelini oluşturan mercanları tehdit ediyor. Uzmanlar, mercanların beyazlaşma ve ölüm riskinin arttığı uyarısında bulunuyor.
Rekor sıcaklıklar mercanları stresliyor
Avrupa Birliği’nin Copernicus İklim Değişikliği Servisi, 2023 ağustosunda 20,98 dereceyle tarihin en yüksek deniz yüzey suyu sıcaklığını ölçtü. Bu yılın ocak ayında da 20,97 dereceyle ikinci sırada yer aldı.
Bu rekor sıcaklıklar, ABD’nin Mercan Kayalıkları İzleme Merkezi’ni harekete geçirdi. Merkez, mercan resiflerinin ve diğer deniz canlılarının durumunu daha yakından takip etmek için yeni uyarı seviyeleri belirledi. Böylece, ısı stresinin neden olduğu mercan ağarmaları daha ayrıntılı olarak izlenebilecek.
Mercanlar yosunlarla yaşam mücadelesi veriyor
İstanbul Üniversitesi Su Bilimleri Fakültesi’nden Doç. Dr. Nur Eda Topçu Eryalçın, mercanların hayvan olduğunu ve denizlerin akciğerleri olarak görev yaptığını söyledi. Mercanların, dokularının altında yaşayan mikro yosunlarla simbiyotik bir ilişki içinde olduğunu belirten Eryalçın, bu sayede beslenme, oksijen üretme ve fotosentez yapma yeteneklerine sahip olduklarını anlattı.
Eryalçın, bu yıl Avustralya ve Meksika’dan gelen mercan beyazlaşması ve ölümü haberlerine dikkat çekerek, şöyle devam etti:
“Mercanların renkleri, içlerindeki mikro yosunlardan kaynaklanıyor. Su sıcaklığı yükselince, yosunlar stres yaparak kimyasal salgılıyor, mercanlar da bunlardan kurtulmak için yosunları atıyor ve beyazlaşıyor. Bu süreç uzarsa mercanlar ölüyor. Mercanlar başlangıçta kendi kendilerine de avlanarak yaşayabiliyor ama tropik sular çok fakir olduğu için bu yeterli olmuyor.”
Sıcaklık eşiği mercanların kaderini belirliyor
Eryalçın, beyazlaşmanın geri dönüşümlü bir süreç olabileceğini, ancak hem beyazlaşma hem de mercan ölümlerinin, sıcaklıkların ortalama değerlerin üzerinde kaldığı gün sayısına bağlı olduğunu vurguladı.
Eryalçın, özellikle Batı Akdeniz’de sıcaklığa bağlı olarak mercanlarda sürekli azalma ve toplu ölümler görüldüğünü, Türkiye’de ise Ege kıyılarında bulunan mercanlarda henüz böyle bir durum olmadığını bildirdi.
Eryalçın, mercanlar için ideal ve tehlikeli sıcaklık değerlerini şöyle açıkladı:
“Ilıman iklimlerde mercanlar için 24 dereceye kadar sıcaklık uygundur, 2-5 gün üstüne çıkarsa mercanlar tahammül edemez ve ölür. 24 derece sıcaklık 1 ay sürerse mercanlarda beyazlaşma ve ölüm olur. Çok yüksek ve ani sıcaklık olursa mercanlar direkt ölür. Tropikal iklimlerde ise üst eşik Kızıldeniz’de 30-32 derece, Hawaii’de 28 derecedir. Üst eşiği birkaç gün aşan ya da sınırda 1 ay süren sıcaklıklarda mercanlarda beyazlaşma olur.”